Barrières voor werkenden in een ander EU-land probeert de Europese Unie zoveel mogelijk op te heffen. Dat dit steeds meer het geval is, kan advocaat Wouter Timmermans, hoofd German Desk van het Arnhemse advocatenkantoor Stellicher advocaten NV en voorzitter van de Duits-Nederlandse Businessclub Gelderland, bevestigen. Hij was lange tijd woonachtig en werkzaam in Berlijn, totdat hij vorig jaar weer terugkeerde naar Nederland. Dit artikel biedt een inkijkje in zijn ervaringen als (r)emigrant tussen de twee landen.
Van jongs af aan had Wouter Timmermans een voorliefde voor Duitsland. Geboren en getogen in Arnhem was Duitsland nooit ver weg. Duitse televisieprogramma’s zoals “Wetten, dass..?” en “Tatort” waren bij hem thuis vaste prik. Versterkt werd deze voorliefde voor het buurland doordat hij met zijn familie vaak op vakantie ging naar Duitsland en Zwitserland. Zijn grote belangstelling voor de Duitse geschiedenis, cultuur en literatuur speelde hierbij ook een aanzienlijke rol.
Toen Wouter de kans kreeg om in 2004 met een Erasmusbeurs te gaan studeren in Berlijn, heeft hij deze dan ook met beide handen gegrepen. Na dit buitenlandverblijf ging hij weer terug naar Nederland. Berlijn beviel hem echter zo goed, dat hij besloot in de Duitse hoofdstad te gaan wonen en werken. Tot begin 2018 had hij midden in de stad, aan de Hackescher Markt, samen met een Duitse advocaat, een Duits-Nederlands advocatenkantoor. Tevens was hij de oprichter en jarenlang voorzitter van de Deutsch-Niederländischer Businessclub Berlin.
Europese regelgeving
Zijn studie heeft Wouter echter afgerond in Nederland en is daarmee Nederlands advocaat. Dat had, denkend aan de strenge regels in Duitsland, nog een probleem kunnen opleveren. Dankzij Europese wetgeving was het voor hem uiteindelijk geen enkel probleem zich als advocaat in Berlijn te vestigen en vanuit daar als advocaat te werken. Het was voor hem zelfs mogelijk om voor Duitse rechtbanken te procederen. Toch waren hier enkele voorwaarden aan verbonden: “Mijn beroep kon ik in Duitsland uitoefenen, mits ik in Nederland als advocaat stond ingeschreven. Bovendien was het niet toegestaan mezelf Rechtsanwalt te noemen in Duitsland. Ik moest mijn home title gebruiken: advocaat of niederländischer Anwalt”, aldus Wouter.
In 2018 vertrok hij weer naar Arnhem, om zich vanuit daar te kunnen richten op de Nederlands-Duitse markt. Zijn terugkeer verliep eveneens eenvoudig en probleemloos. Zijn Duitse zorgverzekering kon hij gemakkelijk weer omzetten naar een Nederlandse, zijn pensioen en sociale verzekeringen waren ook zo geregeld.
Stereotypes
Wouter heeft in beide landen werkervaring opgedaan en kent daarmee de Nederlandse én Duitse (werk)cultuur goed. Op de vraag wat volgens hem de verschillen zijn tussen Nederlanders en Duitsers, antwoordt hij glimlachend: “Ik denk dan toch echt meteen weer aan de stereotypen. Nederland is van oudsher een handelsnatie, Duitsland is een industriestaat. Bij de Nederlander tref je daarom bij het zakendoen doorgaans meer flexibiliteit aan. Als er gedurende de rit een probleem ontstaat, wordt het gewoon opgelost. Afspraken hoeven niet altijd formeel te worden vastgelegd en kunnen gemakkelijker worden gewijzigd.” Bij de Duitsers ligt dat volgens hem volledig anders. In het Duitse bedrijfsleven wordt van tevoren precies bedacht welke risico’s ze eventueel zouden kunnen tegenkomen. Die mogelijke risico’s worden dan in de planning meegenomen. Wouter: “Alles wordt het liefst gedetailleerd uitgewerkt en vastgelegd, verrassingen zijn ongewenst en worden door de strikte planning min of meer uitgesloten. Dat laat dus weinig ruimte voor flexibiliteit, maar levert uiteindelijk wel een strak en doordacht plan op. Ik heb bovendien gemerkt dat Duitsers hun werk erg serieus nemen en Nederlanders meer geneigd zijn een fun-factor in te brengen, waardoor het ook vooral leuk is om te gaan werken en niet zozeer een zwaar drukkende verplichting.”
Een voorbeeld waar verschillen tussen Nederlanders en Duitsers duidelijk naar voren komen, zijn volgens Wouter informatie- en netwerkbijeenkomsten: “Deze zijn in Duitsland doorgaans puur informatief. Presentaties duren vaak lang en Duitsers stellen na afloop graag kritische vragen. In Nederland zijn soortgelijke bijeenkomsten vaak wat meer op de vorm gericht, oppervlakkiger en duren de presentaties korter.”
Hiërarchische structuren
Wouter vertelt verder over de duidelijk aanwezige hiërarchische structuren in het Duitse werkleven. Duitsland is en blijft een conservatief land. Elkaar met ‘u’ aanspreken is hij in Duitsland uiteindelijk gaan waarderen: “Het is respectvol tegenover je collega’s, zeker als het een collega betreft die heel wat ouder is dan jijzelf. Hiërarchie is bovendien ook gewoon in het Nederlandse werkleven te vinden, maar door het tutoyeren en het hanteren van zogeheten open-door-policies, lijkt het alsof deze in het Nederlandse bedrijfsleven niet bestaat.”
Hij heeft echter gemerkt dat er in Duitsland op dit gebied een verandering gaande is, met name bij de jongere generaties. Daarnaast hangt het volgens hem sterk van de branche en vestigingslocatie af, of en in welke vorm hiërarchie voorkomt: “Bij start-ups in Berlijn komen de werknemers gewoon in hun jeans en sneakers naar hun werk en wordt iedereen bij de voornaam aangesproken. Flex-plekken zijn gebruikelijk en het kan goed zijn dat Engels de voertaal is. Maar bij een machinebouwfabriek buiten een grote stad zal dat niet snel het geval zijn.” Bovendien, simpelweg de Nederlandse bedrijfscultuur meenemen naar een Duits bedrijf zonder je aan te passen is volgens Wouter een inschattingsfout die mening Nederlands manager maakt: “Noem mij maar gewoon ‘Piet’ zal niet overal werken. Sterker nog, het kan uiteindelijk tegen je werken.”
Berlin, Berlin!
Iets meer dan een jaar is Wouter weer terug in Nederland. Hij is weliswaar geboren in Arnhem, maar in Berlijn voelt hij zich echt thuis. Af en toe geniet hij dan ook van een weekendje weg in zijn appartement in de Duitse hoofdstad. Volgens Wouter is de atypisch Duitse hoofdstad op dit moment de meest spannende stad in Europa. Om met de woorden van Wouter af te sluiten: “Berlin, ick liebe dir!”