Inleiding
Het pensioenstelsel in Nederland bestaat uit 3 pijlers. Het basispensioen (AOW) via de overheid, de aanvullende pensioenopbouw via de werkgever en individuele pensioenverzekeringen /spaargeld.
- Het basispensioen, de Algemene Ouderdomswet (AOW), is een wettelijk pensioen dat bedoeld is om alle inwoners van Nederland vanaf hun AOW-leeftijd van een basisinkomen te voorzien.
- De AOW is een volksverzekering en wordt gefinancierd via premieheffing. Iedereen die in Nederland inkomen verdient, als werknemer of zelfstandige, betaalt mee aan de AOW. De overheid int de premies en betaalt deze direct uit aan AOW-gerechtigden. Dit wordt ook wel omgslagstelsel genoemd. De AOW-premie bedraagt 17,9% (2024).
- De Sociale Verzekeringsbank voert de AOW uit.
Wanneer heb ik recht op AOW?
De AOW is een volksverzekering. Iedereen die in Nederland ingezetene is, is verzekerd voor de AOW. Ook niet-inwoners kunnen echter verzekerd zijn voor de AOW. De belangrijkste categorieen voor de AOW zijn:
- Ingezetenen – ongeacht hun nationaliteit die nog niet de AOW-leeftijd hebben. Ingezetene is degene die in Nederland woont.
- Niet-ingezetene die in Nederland arbeid verricht en op grond daarvan onder de loonbelasting valt. Hun in woonland verblijvende partners en kinderen zijn niet verzekerd.
- Nederlanders die in het buitenland in Nederlandse overheidsdienst zijn, op een consulaat of ambassade werken of Nederland vertegenwoordigen bij een internationale organisatie. Dit geldt – onder bepaalde voorwaarden – ook voor hun partners en kinderen.
Grensarbeiders die in Duitsland of België werken/ sociaal verzekerd zijn, maar in Nederland wonen bouwen geen AOW op. Op grond van de Europese Verordening 884/2004 gaat het werkland voor. AOW-rechten die eerder zijn opgebouwd blijven wel behouden.
Niet alleen de wet, maar ook het Besluit uitbreiding en beperking kring van verzekerden volksverzekeringen is van belang om te beoordelen of iemand verzekerd is voor de AOW.
U ontvangt een AOW-uitkering vanaf uw AOW-leeftijd. Deze datum staat niet vast, 5 jaar voordat u met pensioen gaat wordt bekend wanneer dat is. Op dit moment is de AOW-leeftijd 67 jaar en 3 maanden.
Op de website van de Sociale Verzekeringsbank kan via deze tool de (verwachte) AOW-leeftijd berekend worden.
De uitkering eindigt:
- bij overlijden,
- als de uitkeringsgerechtigde naar een land emigreert waarmee Nederland geen verdrag inzake sociale zekerheid heeft
- en als de uitkeringsgerechtigde in detentie zit.
U heeft recht op uitbetaling van de AOW wanneer u minimaal 12 maanden AOW-rechten heeft opgebouwd. Zo bouwt u AOW op:
- In beginsel bouwt iedereen die in Nederland woont een AOW op. Een uitzondering zijn grensarbeiders die in Nederland wonen en in een ander land sociaal verzekerd zijn. Zij bouwen geen AOW op in de tijd dat zij in dat andere land sociaal verzekerd zijn. AOW-rechten die eerder zijn opgebouwd blijven wel behouden.
- Grensarbeiders die in een ander land wonen maar door hun werk in Nederland sociaal verzekerd zijn bouwen ook AOW op.
- In sommige situaties kunt u AOW inkopen en daardoor recht krijgen op de AOW.
U ontvangt een AOW-uitkering vanaf uw AOW-leeftijd. Deze datum staat niet vast, 5 jaar voordat u met pensioen gaat wordt bekend wanneer dat is. Op dit moment is de AOW-leeftijd 67 jaar en 3 maanden. Op de website van de Sociale Verzekeringsbank kunt u de (verwachte) AOW-leeftijd berekenen.
De uitkering eindigt bij overlijden of als de uitkeringsgerechtigde naar een land verhuisd waarmee Nederland geen verdrag over sociale zekerheid heeft. De uitkering eindigt ook als de uitkeringsgerechtigde in detentie zit.
Hoogte van de AOW
De hoogte van de AOW-uitkering is afhankelijk van uw levenssituatie als u de uitkering ontvangt. Woont u met iemand samen, dan is de uitkering lager dan wanneer u alleenstaand bent. Een overzicht van de bedragen kunt u vinden op de website van de SVB.
Per verzekerd jaar bouwt u 2% van de AOW-uitkering op. Bij het bereiken van de AOW-leeftijd wordt gekeken naar de laatste 50 jaar voor deze datum. Hebt u altijd in Nederland gewoond en niet in het buitenland gewerkt, dan krijgt diegene 50 x 2%= 100% uitkering.
Voorbeeld 1: U hebt uw hele leven in Nederland gewoond en niet in het buitenland gewerkt, dan krijgt u een volledige AOW.uitkering. Een alleenstaande krijgt 70% van het minimumloon, een samenwonende 50% van het minimumloon.
Voorbeeld 2: U hebt 8 jaar in Nederland gewerkt en daarmee 16% van de AOW opgebouwd. Woont u met iemand samen dan is de uitkering (2024) 16% x € 1.047,60 = € 167,62 per maand. Bent u alleenstaand, dan is de uitkering 16% x € 1.541,53 = € 246,64 per maand.
Hoe vraag ik de AOW aan?
U woont in Nederland
Als je in Nederland woont en de AOW-leeftijd nadert, hoef je de AOW-uitkering niet zelf aan te vragen. Ongeveer vier maanden voordat je de AOW-leeftijd bereikt, ontvang je automatisch een brief van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) met informatie over je recht op AOW en het aanvraagproces. De SVB zal je AOW-uitkering starten in de maand waarin je de AOW-leeftijd bereikt, op voorwaarde dat je in Nederland woont of verzekerd bent volgens de AOW.
U woont in Duitsland
Als grensarbeider die in Duitsland woont en in Nederland heeft gewerkt, moet je zelf een aanvraag indienen voor de AOW-uitkering bij de Deutsche Rentenversicherung (Duitse pensioendienst). Je kunt de aanvraag indienen vanaf zes maanden voor de maand waarin je de AOW-leeftijd bereikt. Benodigde documenten zijn onder meer een geldig identiteitsbewijs, geboorteakte, bewijs van woonadres in Duitsland en documenten die je werkhistorie in Nederland aantonen.
Let op: Voor het AOW-pensioen kan maximaal 12 maanden terug gegaan worden.
U woont in België
Grensarbeiders die in België wonen en in Nederland hebben gewerkt, moeten zelf een aanvraag indienen voor de AOW-uitkering bij de Belgische pensioendienst (Rijksdienst voor Pensioenen / Service Pensions). De aanvraag kan worden ingediend vanaf zes maanden voor de maand waarin je de AOW-leeftijd bereikt. Benodigde documenten zijn vergelijkbaar met die voor Duitsland, zoals een geldig identiteitsbewijs, geboorteakte, bewijs van woonadres in België en documenten die je werkhistorie in Nederland aantonen.
Let op: Voor het AOW-pensioen kan maximaal 12 maanden terug gegaan worden.
Invloed op mijn sociale zekerheid
Als u niet in Nederland woont, en uw AOW-uitkering in Duitsland of België ontvangt, bent u op basis van deze uitkering niet in Nederland verzekerd voor de sociale zekerheid.
In sommige gevallen kunt u gebruik maken van de zorg in uw woonland en in Nederland als verdragsverzekerde. Voorwaarde hiervoor is dat u alleen AOW of andere uitkeringen uit Nederland ontvangt en geen inkomen in het woonland hebt. U betaalt dan een bijdrage aan het CAK in Nederland.
Invloed op mijn belastingen
Als u pensioeninkomsten uit Nederland hebt (AOW en eventueel bedrijfspensioen), is voor u het belastingverdrag tussen Nederland en Duitsland van belang. In dit verdrag is opgenomen over welke inkomsten u in welk land belastingplichtig bent.
De hoogte van de gezamenlijke pensioenen inclusief AOW (met uitzondering van de ambtenarenpensioenen) op jaarbasis zijn bepalend voor het land waar u belastingplichtig bent.
- Is het totaal aan pensioenen (zonder het ambtenarenpensioen en uitkeringen van UWV) hoger dan € 15.000,- bruto per jaar, dan bent u over al deze uitkeringen/pensioenen belastingplichtig in Nederland. Deze pensioenen worden ook in Duitsland belast, maar dan wordt de belastingen die in Nederland zijn afgedragen hiervan afgetrokken.
- Zijn deze inkomsten lager, dan bent u hierover belastingplichtig in Duitsland. U moet dan belastingvrijstelling aanvragen bij de Nederlandse belastingdienst.
- Ambtenarenpensioenen en uitkeringen van UWV (sinds 1 januari 2023) zijn alleen belastingplichtig in Nederland.
De Nederlandse belastingdienst geeft uitgebreide informatie over het belastingverdrag op de website van de Belastingdienst.
Vrijwillige AOW-verzekering
Als er geen verplichte verzekering voor de AOW bestaat dan is het onder voorwaarden mogelijk om een vrijwillige verzekering af te sluiten. De vrijwillige verzekering is mogelijk voor:
- De AOW
- De Anw
- De AOW en Anw samen
Een vrijwillige verzekering voor de AOW en de Anw kan worden afgesloten als men in de 50-jaarsperiode voorafgaand aan de AOW-leeftijd aan de volgende voorwaarden voldoet:
- Men gaat buiten Nederland wonen of werken, én
- Men vraagt de vrijwillige verzekering aan binnen 1 jaar nadat men buiten Nederland is gaan wonen of werken, én
- Men was direct voorafgaand aan de vrijwillige verzekering minstens 1 jaar
onafgebroken in Nederland verzekerd voor de AOW en Anw, én - De AOW-leeftijd is nog niet bereikt (geldt alleen voor de AOW, voor de Anw kan men zich wel na de AOW-leeftijd verzekeren)
Was men in het jaar voor het vertrek uit Nederland een aantal maanden verplicht verzekerd in een EU-land dan wordt deze periode vaak ook meegeteld om te kijken of er 1 jaar onafgebroken in Nederland verzekering is voor de AOW en Anw.
Het is ook mogelijk om voor de partner in het buitenland een vrijwillige verzekering voor de AOW af te sluiten. Dit kan heel voordelig zijn als de partner in het buitenland geen pensioen opbouwt. Voorwaarde is wel dat deze opbouw alleen mogelijk is, zolang de andere partner in Nederland sociaal verzekerd is.
Kosten vrijwillige verzekering
Men betaalt jaarlijks een premie. Die premie is een percentage van het inkomen in 1 jaar. De premie wordt berekend over het totale inkomen: het inkomen uit Nederland plus het inkomen uit het buitenland.
De regering bepaalt elk jaar de premiepercentages. De AOW-premie is in 2024 17,9% van het inkomen, de Anw-premie 0,1% van het inkomen. De minimumpremie is € 561,- per jaar (2024).
Aanvullende inkomensvoorziening ouderen (AIO)
Als iemand geen volledige AOW-uitkering ontvangt kan er misschien recht bestaan op een aanvulling: de aanvullende inkomensvoorziening ouderen (AIO). Dit is een bijstandsuitkering.
Heeft iemand geen volledige AOW-uitkering opgebouwd, dan kan het inkomen lager zijn dan het bijstandsminimum. Dat komt bijvoorbeeld voor als iemand door verblijf in het buitenland minder AOW heeft opgebouwd. In dit geval kan een beroep worden gedaan op de AIO. Hiervoor moet men wel aan een aantal voorwaarden voldoen:
- AOW-leeftijd hebben
- in Nederland wonen
- geen AOW of geen volledige AOW
- geen of weinig andere inkomsten
- niet te veel vermogen
Meer informatie staat op de website van de SVB. De AIO vult inkomsten aan tot het minimuminkomen dat voor een bepaalde persoon geldt. Hoeveel dat is, hangt af van de inkomsten en situatie.
Inkoop AOW
Het is ook mogelijk om AOW-jaren in te kopen. Raakt men bijvoorbeeld op latere leeftijd pas verzekerd voor de AOW, dan kan men AOW-jaren inkopen. Zodoende kan men de jaren dat men niet verzekerd was, en dus een korting van 2% krijgt, compenseren. De voorwaarden voor inkoop AOW zijn:
- Men raakt voor het eerst verzekerd op een datum ergens in de 50-jaarsperiode voor
de AOW-leeftijd. - Men is 5 jaar door wonen of werken in Nederland verzekerd voor de AOW. Verzekering voor ouderdom in een ander land van de EU telt hiervoor mee als dat land toen ook al lid was van de EU
- De AOW-leeftijd is nog niet bereikt op het moment van de aanvraag voor inkoop
- De aanvraag wordt binnen 10 jaar gedaan nadat men voor het eerst verzekerd is
geworden
Inkopen is niet mogelijk voor de perioden waarin:
- Men verplicht verzekerd was voor een niet-Nederlands wettelijk
ouderdomspensioen, én - Men door die verzekering vanaf een bepaalde leeftijd een ouderdomspensioen krijgt
Heeft men Nederland verlaten vóór de 50-jaarsperiode voor de AOW-leeftijd en is men na de begindatum van de 50-jaarsperiode van de AOW-leeftijd weer teruggekeerd dan kan men zich ook inkopen voor de AOW.
Op de website van de Sociale Verzekeringsbank is een wizard waar berekend kan worden of het gunstig is voor de klant om zich in te kopen voor de AOW.
Inkoop AOW
Onhteffing premie volksverzekeringen
De algemene regel is dat iedereen die in Nederland woont, verzekerd is voor deze volksverzekeringen. Als er loon of een uitkering wordt ontvangen dan betaalt men premies voor de volksverzekeringen.
In een beperkt aantal gevallen kan er ontheffing van de verzekeringsplicht worden verleend. Men hoeft deze premies dan niet meer te betalen. Maar men is dan ook niet meer verzekerd voor de volksverzekeringen.
Voor deze Volksverzekeringen kan een ontheffing aangevraagd worden als men een uitkering krijgt uit een ander land of van een internationale organisatie, zoals de NAVO of de Europese Unie.
Denk hierbij bijvoorbeeld aan de doelgroep die in Nederland woont en een vrij hoog wettelijk Duits of Belgisch pensioen ontvangt en de AOW-leeftijd nog niet heeft bereikt.
De voorwaarden voor een ontheffing zijn;
- Men moet in Nederland wonen; en
- De uitkering is langdurig; en
- De uitkering is hoger is dan 70% van het minimumloon; en
- Er wordt niet gewerkt (vrijwilligerswerk mag beperkt).
Wordt er ook een Nederlandse uitkering ontvangen dan moet deze lager of even hoog zijn als de uitkering uit een ander land of internationale organisatie. De uitkeringen samen moeten hoger zijn dan 70% van het minimumloon.
De ontheffing wordt aangevraagd bij de Sociale Verzekeringsbank Amstelveen. Het aanvraagformulier is te downloaden op de website van de Sociale Verzekeringsbank.
Als de aanvraag voor de ontheffing wordt ingediend binnen 1 jaar na de datum waarop voor het eerst aan de voorwaarden wordt voldaan of wanneer de pensioenbeslissing in Duitsland genomen is, gaat de ontheffing met terugwerkende kracht in op die datum. Indien de aanvraag voor de ontheffing later wordt ingediend, gaat de ontheffing in op de datum van de aanvraag om ontheffing.